Niet-alcoholische leververvetting (NAFLD/NASH): een nieuwe epidemie van leverschade met grote gevolgen

De mate van energie en vitaliteit die je in het dagelijks leven ervaart hangt nauw samen met de gezondheid van je lever. In geen enkel ander orgaan in je lichaam vinden er per seconde namelijk zoveel stofwisselings- en ontgiftingsprocessen plaats als in de lever. Je kunt de lever beschouwen als een enorm krachtig filter: dagelijks stroomt er meer dan 2000 liter bloed door onze lever heen. Alles wat we eten en drinken, op onze huid smeren en inademen wordt door de lever omgezet en vervolgens opgeslagen of juist onschadelijk gemaakt.

De lever is dus een orgaan dat verantwoordelijk is voor een aantal uiterst belangrijke, maar tevens  complexe processen in ons lichaam. De lever is niet alleen onmisbaar bij het verteren van voedsel of het zuiveren van ons bloed, de lever is ook het orgaan dat verantwoordelijk is voor onze bloedstolling en een orgaan dat tientallen hormonen produceert.

Een nieuwe epidemie

Ons westerse voedingspatroon en onze moderne levensstijl met vele soorten stress, onvoldoende slaap en chemische stoffen die er honderd jaar geleden nog niet waren en waarvan we de namen vaak niet eens goed uit kunnen spreken, zorgen tezamen voor een enorme belasting van de lever. Wanneer de lever begint te vervetten, ontstaan er ontstekings- en ontgiftingsproblemen die een schadelijke invloed hebben op ontelbaar veel andere organen, systemen en processen in je lichaam.

Een gezonde lever bevat minder dan 5% vet. Wanneer echter meer dan de helft van de levercellen (onder de microscoop zichtbare) vetdruppels bevat, wordt gesproken van steatosis hepatis, oftewel leververvetting. Een vervette lever wordt daardoor groter en zwaarder en kan in plaats van de gebruikelijke 1,5 kilo al snel het dubbele wegen.

Inmiddels heeft 20% van de Nederlandse bevolking een vervette lever en dit percentage blijft snel stijgen. Zowel in de Europa als in de Verenigde Staten is leververvetting de laatste jaren de voornaamste oorzaak van een chronische leveraandoening geworden. Zorgwekkend is dat we ook al bij kinderen deze vervette lever met stofwisselingsproblemen zien.

De rol van de lever binnen ons orgaansysteem

De lever vervult tal van functies die van levensbelang zijn:

• Stofwisseling en opslag: de lever regelt naargelang het energieverbruik zorgvuldig de glucose-, eiwit- en vetstofwisseling van ons lichaam en slaat een teveel aan bloedsuiker in de vorm van glycogeen als reservevoorraad voor de toekomst op. Ook van belangrijke vetoplosbare vitamines, zoals B12, A, D, E en K, evenals ijzer en diverse mineralen legt de lever een reservevoorraad voor ons lichaam aan. Op deze manier speelt dit orgaan een enorm belangrijke rol in de mate van energie en vitaliteit die wij in het dagelijks leven ervaren.

• Eiwitfabriek: de lever maakt heel veel verschillende eiwitstoffen aan, ook wel proteïnen genoemd, die stuk voor stuk uit unieke combinaties van aminozuren zijn opgebouwd. Proteïnen vervullen allerlei functies die essentieel zijn om te kunnen leven. Zo vormt de lever bijvoorbeeld stollingselementen, die voorkomen dat we doodbloeden wanneer we een neusbloeding of een snee in de vinger krijgen. Ook ons afweersysteem heeft allerlei proteïnen nodig om antilichamen aan te maken die schadelijke bacteriën, schimmels en virussen opruimen. Een lever die zijn werk niet meer goed kan doen, leidt dus tot een verzwakte weerstand en een verhoogde ontstekingsgevoeligheid.

• Vertering: de lever produceert dagelijks ongeveer een liter gal. Gal wordt in de darmen gebruikt voor de vertering van vetten in ons eten. Ook hebben we galvloeistof nodig voor de opname middels de darmwand van de belangrijke vetoplosbare vitamines A, D ,E en K en voor een optimale cholesterolbalans in het lichaam.

• Hormoon- en neurotransmitterbalans: de lever maakt door zowel de aanmaak als de afbraak van hormonen ook deel uit van onze hormonale huishouding, hetgeen een groot effect heeft op onze vitaliteit en emotionele en mentale welzijn. Als de lever minder goed in staat is om hormonen af te kunnen breken, leidt dit tot een hormonale disbalans. Enkele kenmerkende symptomen hiervan zijn (ernstige) vermoeidheid, het voortijdig stoppen van de menstruatie bij vrouwen, stemmingswisselingen, verminderd libido, potentieproblemen (bij mannen) en zelfs borstontwikkeling (bij mannen). Wanneer neurotransmitters niet snel genoeg worden afgebroken, kunnen tal van psycho-emotionele klachten en (ernstige) slaapproblemen het natuurlijke gevolg zijn.

• Ontgifting: de lever is het grootste zuiveringsorgaan van het lichaam. Alcohol, ammoniak, bilirubine (bloedkleurstof), medicijnen en andere giftige stoffen moeten door het lichaam continu worden verwerkt en afgebroken. Je kunt je voorstellen dat wanneer de lever medicijnen niet goed kan omzetten, de werkzame stof te lang in het lichaam aanwezig blijft en gaat stapelen, waardoor je ongewenste en zelfs gevaarlijke bijwerkingen kunt krijgen.

Wat is NAFLD (en wat is NASH)?

Iedereen is wel bekend met de schade die de lever kan oplopen door alcohol. Alcohol kan zorgen voor vervetting van de lever, waardoor deze minder goed kan functioneren en er een sterk vergrote kans ontstaat op het ontwikkelen van leverziektes. Wat men vaak niet weet, is dat een verkeerd voedingspatroon met veel snelle koolhydraten (brood, pasta, suikers, etc.) echter dezelfde desastreuze gevolgen kan hebben.

NAFLD staat dan ook voor Non-Alcoholic Fatty Liver Disease. Vrij vertaald is dit een leververvetting die niet wordt veroorzaakt door alcohol. Dit wil echter niet zeggen dat de ernst van de aandoening hierdoor minder is. Helaas is er ook bij NAFLD sprake van (ernstige) schade aan de lever. De vervetting wordt in dit geval veroorzaakt door een combinatie van factoren die met name leefstijl-gerelateerd zijn.

Omdat NAFLD een aandoening is die juist veel voorkomt in westerse landen, wil ik in dit artikel dieper ingaan op de verschillende stadia, de onderliggende oorzaken en ten slotte op de oplossingen die wij kunnen bieden aan mensen die lijden aan deze aandoening.

NAFLD heeft als kenmerk dat de lever vervet is, maar kan vervolgens nog in twee ziektebeelden worden opgesplitst:
• Niet alcoholische leververvetting
• Niet alcoholische leverontsteking, ook wel NASH genoemd

De leververvetting is vaak een voorstadium van de later optredende leverontsteking. De ontsteking is een lichamelijke reactie op ongezonde stoffen in de lever en ongunstige aanpassingen van de lever. De ontsteking van de lever veroorzaakt een geleidelijk, maar uiteindelijk onomkeerbaar proces van verlittekenweefseling (levercirrose) en bindweefselvorming (fibrose). Ook vergroot de ontsteking van de lever de kans op het ontstaan van leverkanker. Wanneer de lever te ernstig beschadigd is om nog voldoende te kunnen functioneren, ontstaat er leverfalen. Dit is fataal, tenzij er tijdig een levertransplantatie kan plaatsvinden.

Wat veroorzaakt deze aandoening?

Wetenschappers vermoeden dat het ontstaan van een leverontsteking bij een vervette lever het gevolg is van verschillende beschadigingsmechanismen die tegelijkertijd plaatsvinden en zo een klimaat creëren waarin een ontsteking kan ontstaan en in stand gehouden kan worden. Binnen de wetenschap noemt men dit ook wel multiple hit hypothesis.

Factoren daarbij zijn:

• Afwijkingen in de methylatie
• Darmoperaties in het verleden, waarbij delen van de dunne darm zijn verwijderd
• De aanwezigheid van vet rond de taille
• Gebrek aan beweging
• Genetische factoren (bijv. het MTHFR-gen)
• Grote schommelingen in de bloedsuikerspiegel
• Het vrijkomen van ontstekingstransmitters via het afweersysteem
• Medicijngebruik
• Metabool syndroom
• Ongezonde levensstijl
• SIBO (een verstoorde samenstelling van de darmflora of microbioom)
• Sluimerende ontstekingen
• Verhoogd cholesterolgehalte
• Voeding (met veel geraffineerde koolhydraten en transvetten, frisdrank, vruchtensappen en te grote porties)

Leververvetting is omkeerbaar, mits je tijdig actie onderneemt

In mijn praktijk zie ik veel mensen met leverklachten en allerlei gezondheidsproblemen die daaruit voortvloeien, maar die je in eerste instantie nooit aan de lever zou linken. Wanneer we de lever op de juiste wijze ondersteunen, zodat deze kan herstellen, zien we bijvoorbeeld vaak ook chronische vermoeidheidsklachten, terugkerende hoofdpijnen en migraine en zelfs duizeligheidsaanvallen verdwijnen. De lever is een orgaan met een groot vermogen om zichzelf te kunnen regenereren (herstellen). Wist je dat wanneer je een stukje van de lever zou afhalen, dit orgaan terug groeit? Het is het enige orgaan in ons lichaam waarbij dit mogelijk is.

Terwijl een vervette lever (NAFLD) en een vetleverontsteking (NASH) met een passende behandeling reversibel (omkeerbaar) is, is het stadium van levercirrose een helaas niet meer te verhelpen diagnose.

De dans tussen onze genen en onze manier van leven

De lever neemt vrije vetzuren vanuit ons bloed op en verwerkt deze tot andere vetverbindingen, zoals hormonen en de gezonde varianten van cholesterol, welke onmisbaar zijn bij de aanmaak van nieuwe cellen. Bij NAFLD is deze omzetting van vetzuren verstoord geraakt. In plaats van het omzetten en weer vrijgeven van de omgezette/afgebroken producten, worden deze opgeslagen, omdat de lever de hoeveelheid vetten niet meer kan verwerken.

Leververvetting ontstaat dus doordat de lever zijn omgezette vetverbindingen niet voldoende kwijt kan, omdat er steeds meer sprake is van een verstoord vetzuurmetabolisme en van een verstoord glucosemetabolisme. Het is niet direct zo dat vet voedsel zorgt voor leververvetting; het zijn juist de snelle koolhydraten (suikers) die dit teweeg brengen. Een zeer belangrijke factor waar ook steeds meer over bekend wordt, is een afwijking in de methylatie. Hierbij worden stukjes DNA niet op de juiste wijze afgelezen, waardoor het lichaam foutjes kan maken bij het reguleren van processen.

De oorzaak van NAFLD is vaak te vinden in een genetische aanleg/kwetsbaarheid in combinatie met een voor jouw lichaam en genetische blauwdruk verkeerd voedingspatroon- en ongezonde levensstijl. Dit is dan ook de reden dat sommige mensen een hogere prijs lijken te betalen voor een ongezonde leefstijl. Hun genetische code is hier minder goed tegen bestand.

Middels de combinatie van enerzijds stimulatie van het methylatieproces (waardoor de genen beter kunnen functioneren) en anderzijds gerichte aanpassingen in voeding, levensstijl en supplementen op basis van DNA-onderzoek en geavanceerde diagnostiek kunnen wij deze groep mensen veel resultaat bieden en helpen om weer een gezonde lever te krijgen.

Een zeer interessante ontwikkeling vormen de nieuwe wetenschappelijke inzichten, die erop wijzen dat ook de darmflora een belangrijke rol speelt bij de leververvetting. Deze darmflora kan ook in grote mate worden beïnvloed door laaggradige ontstekingen elders in het lichaam.

Wanneer het vermoeden van NAFLD aanwezig is, kan door lichamelijk onderzoek een vergrote, gevoelige lever worden aangetroffen. Aanvullend bloedonderzoek kan in kaart brengen of de lever nog voldoende op niveau functioneert. Wanneer de vervetting in een vergevorderd stadium is, kan deze ook door echografie worden aangetoond.

Wat zegt nieuw wetenschappelijk onderzoek?

Onderoeken tonen aan dat er bij mensen met NAFLD naast een verkeerd voedingspatroon tevens sprake is van een onevenwichtige darmflora die door de afname van o.a. bacteroides-bacteriën en tegelijkertijd een toegenomen populatie van firmicutes-stammen werd veroorzaakt. Interessant is dat een gelijksoortige dynamiek van het microtoom (darmflora) ook te vinden is bij mensen met diabetes en (ernstig) overgewicht. Bij al deze mensen is de darmflora minder divers en tevens niet meer in balans.

Dankzij onderzoeken weten we dat dit gebrek aan evenwicht in bacteriën niet alleen een aanzienlijk effect kan uitoefenen op de wijze waarop ons lichaam voedsel kan verwerken, maar ook op de afgifte van insuline en de algehele hormoonhuishouding.

Om die reden wordt er steeds meer gesproken over de invloed van het microbioom op ons immuunsysteem en op het ontstaan van het metabool syndroom en de ernstige gevolgen daarvan. Wetenschappers vermoeden dat deze dysbiose (disbalans) in de darmen dan ook van belang is in het geval van leververvetting en de daaruit voortvloeiende leverontsteking en -beschadiging. Of dit bij u ook het geval is, kunnen wij goed zien en in kaart brengen bij een GI Map darmflora onderzoek.

Ten slotte is ook opvallend dat mensen die lijden aan leververvetting poreuzere darmwanden hebben. Dit wordt ook wel het leaky gut syndrome (lekkende darm syndroom) genoemd en kan leiden tot een grote variëteit aan gezondheidsklachten en psychische klachten. In medisch jargon wordt dit hogere intestinale permeabiliteit genoemd. Simpel gezegd wordt de darm een zeef met grotere gaatjes, waardoor niet alleen de voedingsstoffen (vitaminen, mineralen en sporenelementen) selectief worden opgenomen, maar ook onverteerde voedselrestjes, schadelijke bacteriën, schimmels en gifstoffen gemakkelijk de bloedbaan binnen kunnen dringen. Deze afbraakproducten en ontstekingsveroorzakende stoffen komen dan opnieuw in de lever terecht en belasten de lever op deze manier extra.

Wanneer deze stofjes en indringers in het bloed terecht komen, zal het immuunsysteem direct in actie komen en deze stoffen willen aanvallen en opruimen middels het vormen van antistoffen. Ook deze zijn meetbaar in het bloed. Wanneer het lichaam opmerkt dat het ‘aangevallen’ wordt door indringers, komt er extra cortisol (het stresshormoon) vrij. Wanneer dit langdurig het geval is, zal het lichaam op basis van de informatie die het van dit hormoon krijgt, steeds meer buikvet gaan vormen.

De lever revitaliseren: keer leververvetting succesvol om

Bij DNA Care zijn we gespecialiseerd in Functional Medicine, een vakgebied met een brede wetenschappelijke basis, waarbij een natuurlijke en bewezen effectieve aanpak van de onderliggende oorzaken van ziekte en disbalans in het lichaam centraal staat. De zorg bij NAFLD is vaak drieledig binnen het vakgebied van Functional Medicine:

• Algehele gezondheidswinst

Ten eerste is het zaak om algehele gezondheidswinst te boeken. Een gebalanceerd dieet op basis van jouw DNA, een gezond gewicht en voldoende beweging stimuleren het herstel van NAFLD. Hierdoor keren we insulineresistentie om en daarmee ook de hoeveelheid afbraakproducten die de lever produceert en te verwerken krijgt.

• Genetisch onderzoek en afstemming van de methylatie

Lezers van onze website weten inmiddels dat het optimaliseren van het essentiële proces van methylatie bij chronische ziekten en aandoeningen een zeer belangrijke plaats inneemt binnen de zorg die wij bij DNA Care bieden. Door het de werking van ons DNA te stimuleren, kunnen processen in het lichaam beter worden gereguleerd en kan herstel optreden. Om goed in kaart te kunnen brengen welke genen extra ondersteuning nodig hebben op dit gebied, doen wij uitgebreid genetisch onderzoek dat kan aantonen of de lever bovengemiddeld sterk reageert op bepaalde voedingstoffen of intoxicaties. Tevens kijken wij naar eventuele complicerende factoren, zoals laaggradige ontstekingen

• Gericht suppleren/uitfaseren intoxicaties

Middels geavanceerde onderzoeken kijken we welke voedingsstoffen jij op cellulair niveau tekort komt en welke afvalstoffen zich in jouw systeem hebben verzameld. Middels gerichte suppletie en het gebruik van fytotherapie (kruidengeneeskunde) vullen we deze tekorten aan en ondersteunen we de natuurlijke leverontgifting. Welke kruiden daarvoor ingezet worden, hangt volledig af van jouw DNA. Dit laten we middels een farmacogenetisch paspoort bij de apotheek bepalen. Ook doen wij dit proces altijd in overleg met een arts en apotheker, om ervoor te zorgen dat we kennis en expertise samenbrengen en eventuele interacties met medicatie voorkomen. Zo creëren we met elkaar een veilige setting, waarin optimale resultaten bereikt kunnen worden.

Geïnteresseerd geraakt?

Wij geloven in zorg voor het complete lichaam en niet in het onderdrukken van symptomen, zonder daarbij de onderliggende oorzaken te behandelen. Om die reden komen wij met liefde met jou in contact wanneer je te maken hebt met uitdagingen op het gebied van gezondheid en je tot op heden nog onvoldoende vooruitgang in je herstelproces hebt verkregen met andere methoden.