Leaky gut: een verstoorde darmbarrière als de ontbrekende schakel bij chronische ziekte

De wetenschap achter een verstoorde darmbarrière

Hoewel de term ‘lekkende darm’ doet vermoeden dat de darm volledig ‘open’ staat, is het belangrijk om te begrijpen dat de darmwand van nature doorlaatbaar moet zijn. Die selectieve doorlaatbaarheid is essentieel voor de opname van voedingsstoffen. Pas wanneer deze balans verstoord raakt — bijvoorbeeld door stress, voeding, medicatie of een disbalans in het microbioom — spreken we van verhoogde intestinale permeabiliteit, oftewel een leaky gut.

Een gezond darmslijmvlies functioneert als een verfijnde barrière: het laat nuttige stoffen door, maar houdt ongewenste indringers buiten. Bij verhoogde permeabiliteit raakt deze barrière ontregeld. Bacteriën, toxines en onverteerde voedseldeeltjes kunnen dan via de darmwand in de bloedbaan terechtkomen. Dit kan bijdragen aan een breed scala aan klachten, van spijsverteringsproblemen tot systemische ontstekingsreacties.

In dit blog leest u wat een leaky gut precies is, welke symptomen ermee samenhangen en hoe DNA Care deze verstoring in kaart brengt en ondersteunt binnen een integrale aanpak.

Casus uit de praktijk: auto-immuniteit en brain fog

Een 37-jarige vrouw meldde zich bij ons met het prikkelbare darmsyndroom, eczeem, brain fog en gewrichtsklachten. Ze was gediagnosticeerd met Hashimoto, reageerde sterk op bepaalde voedingsmiddelen en voelde zich vaak opgeblazen en uitgeput. Laboratoriumonderzoek toonde een verhoogde zonulinewaarde, samen met signalen van dysbiose, histaminebelasting en verminderde barrièrefunctie. Genetisch onderzoek liet varianten zien in HLA, DAO en FUT2.

Na drie maanden begeleiding, met aandacht voor microbioomherstel, mucosabescherming, stimulatie van de nervus vagus en epigenetisch afgestemde voeding, ervoer zij merkbaar meer energie, minder reactiviteit en een rustigere buik. Ook haar vertrouwen in het eigen lichaam groeide. Eerder regulier onderzoek had geen duidelijke verklaring opgeleverd, waardoor aanvullende functionele diagnostiek werd ingezet.

Wat is leaky gut?

De officiële medische term voor leaky gut is verhoogde intestinale permeabiliteit, ofwel verhoogde doorlaatbaarheid van de darmwand. Het darmepitheel bestaat uit slechts één cellaag, die wordt bijeengehouden door zogeheten tight junctions. Deze microscopisch kleine sluitstructuren bepalen wat wél en wat niet via de darmwand mag passeren. Bij verhoogde permeabiliteit verliezen ze hun selectieve werking. Denk bijvoorbeeld aan glutenfragmenten, schimmel- of bacteriemetabolieten, lipopolysacchariden (LPS) en onverteerde eiwitten. Deze stoffen kunnen via de bloedbaan het lichaam binnendringen en het immuunsysteem activeren. Dit fenomeen staat bekend als metabole endotoxemie.

Het proces van leaky gut

Een gezonde darmwand wordt bijeengehouden door tight junctions, microscopische sluitstructuren die selectief bepalen welke stoffen mogen passeren. Zonuline, een lichaamseigen eiwit, reguleert deze poorten: bij blootstelling aan bijvoorbeeld gluten, toxines of microben worden ze tijdelijk geopend om een immuunrespons mogelijk te maken. Wanneer deze activatie te frequent of langdurig optreedt, verliezen de tight junctions hun regulerende functie, waardoor ongewenste stoffen gemakkelijker door de darmwand dringen en in de bloedbaan terechtkomen, wat het immuunsysteem activeert en ontstekingsprocessen in gang zet. Deze klachten kunnen zich manifesteren in het spijsverteringsstelsel, de huid, het zenuwstelsel of het bewegingsapparaat.

Nieuwe wetenschappelijke inzichten (2023–2024)

Internationaal onderzoek bevestigt steeds vaker de rol van verhoogde darmpermeabiliteit bij chronische klachten en systeemziekten.

• Auto-immuniteit
Leaky gut wordt in verband gebracht met auto-immuunziekten zoals Hashimoto, reumatoïde artritis, psoriasis, type 1-diabetes en MS. Door antigenen in de bloedbaan kan molecular mimicry ontstaan, waarbij het immuunsysteem lichaamseigen weefsel aanvalt.

• Darm-brein-as en tryptofaanshift
Verhoogde darmpermeabiliteit activeert het immuunsysteem en leidt tot een verschuiving van tryptofaan naar kynurenine – ten koste van serotonine. Dit beïnvloedt mogelijk ook de bloed-hersenbarrière: verhoogde zonulinespiegels maken deze permeabeler, wat kan bijdragen aan microgliale activatie en cognitieve klachten zoals brain fog.

• Fase III detox en barrièrefunctie
De darmwand is niet alleen een passieve barrière, maar speelt ook een actieve rol in de uitscheiding en neutralisatie van toxines. Fase III-transporteiwitten (zoals MDR1/ABCB1) dragen bij aan het verwijderen van toxines via gal, darmslijmvlies en bloed-hersenbarrière. Genetische variaties kunnen hier de kwetsbaarheid vergroten.

• Mycotoxines en SIFO
Schimmeltoxines zoals aflatoxine, ochratoxine of citrinine kunnen de darmwand aantasten. Bij gist- of schimmelovergroei (SIFO), zeker in combinatie met dysbiose, neemt de kans op leaky gut toe.

• Zonuline als biomarker
Zonuline is een bekende regulator van tight junctions. Verhoogde zonulinewaarden in serum of feces worden beschouwd als marker voor verhoogde darmpermeabiliteit, met name bij coeliakie, auto-immuniteit en het metabool syndroom.

Symptomen en signalen van verhoogde darmpermeabiliteit

Een ‘leaky gut’ kan zich uiten in uiteenlopende klachten die meerdere systemen tegelijk betreffen: buikklachten (opgeblazen gevoel, buikpijn, onregelmatige ontlasting), cognitieve problemen (brain fog, stemmingsklachten, concentratieverlies) of huidproblemen (eczeem, rosacea, urticaria). Leaky gut gaat vaak samen met voedselovergevoeligheden, histamine-intolerantie, vermoeidheid, hormonale verstoringen of auto-immuniteit. Denk aan leaky gut bij onverklaarde darmklachten, meerdere intoleranties, stressgevoeligheid of systemische ontstekingen zonder duidelijke oorzaak — zeker wanneer buik- en huidklachten samen optreden.

Oorzaken en risicofactoren

Verhoogde darmpermeabiliteit ontstaat zelden spontaan. Veelvoorkomende oorzaken zijn HPA-as dysregulatie door chronische stress, dysbiose, SIBO/SIFO, antinutriënten zoals gluten, emulgatoren, medicatie (NSAID’s, antibiotica), toxines (mycotoxines, zware metalen), oestrogeendominantie of sterk bewerkte voeding.

Diagnostiek bij DNA Care

DNA Care combineert genetische en functionele diagnostiek, gebaseerd op actuele wetenschappelijke inzichten. We meten onder meer zonuline (in serum en feces), HLA-profiel, secretorstatus (FUT2) en DAO-activiteit. Via GI-MAP en Organix verkrijgen we inzicht in mucosale integriteit, ontsteking, bacteriële overgroei en metabole stress. Ook analyseren we histamine- en oestrogeenafbraakroutes, die de darmbarrière en immuuntolerantie beïnvloeden.

Herstel van de darmbarrière bij DNA Care

Uw Functional Medicine behandelplan wordt afgestemd op genetische aanleg, klachtenbeeld en laboratoriumuitslagen. We ondersteunen het lichaam via activatie van Nrf2 (betrokken bij cellulaire detoxificatie), optimalisatie van methylatie, en herstel van antioxidantstatus. Het microbioom wordt gereset met gerichte probiotica en SIBO/SIFO-aanpak. Suppletie wordt zorgvuldig afgestemd op de uitslagen van geavanceerd laboratoriumonderzoek en afgestemd op uw individuele behoeften. De voeding wordt mucosabeschermend, ontstekingsverlagend en histaminebewust. Tot slot ondersteunen we het zenuwstelsel via stimulatie van de nervus vagus, geplande herstelmomenten en gerichte ontspanningsinterventies zoals hartcoherentietraining, ademregulatie of begeleide ontspanning gebaseerd op inzichten uit de neurowetenschappen. Ook het herstel van een gezond slaappatroon krijgt hierbij nadrukkelijk aandacht.

Essentie in vijf zinnen

Leaky gut is een verhoogde doorlaatbaarheid van de darmwand.
Dit kan leiden tot immuunactivatie, laaggradige inflammatie en systemische klachten.
Nieuwe inzichten koppelen het aan auto-immuniteit, hersenfunctie en detoxcapaciteit.
Diagnostiek brengt genetische en functionele factoren in kaart.
DNA Care biedt een zorgvuldig afgestemd traject, gebaseerd op klinische ervaring en wetenschappelijk onderbouwde diagnostiek en begeleiding.

Het herstel van de darmbarrière blijkt in veel gevallen een sleutel tot systemisch evenwicht en duurzame verbetering.