De impact van progesterontekort op uw cyclus, stemming en vruchtbaarheid

Een diepgaand inzicht vanuit Functional Medicine in een veelvoorkomende hormonale disbalans

Bij DNA Care zien we dagelijks vrouwen die zich hormonaal uit balans voelen. Vrouwen met klachten die zich aandienen als vermoeidheid, innerlijke onrust, slaapproblemen of emotionele schommelingen — terwijl standaardonderzoek meestal geen verklaring geeft voor deze onbegrepen klachten. In veel van deze gevallen blijkt bij nader onderzoek een tekort aan progesteron een belangrijke rol te spelen: een disbalans die niet alleen invloed heeft op de menstruatiecyclus, maar ook op stemming, slaap, vruchtbaarheid en algehele fysieke, emotionele en mentale veerkracht.

Progesteron is veel meer dan een hormoon dat de menstruatie reguleert. Het is betrokken bij slaap, stemming, ontstekingsregulatie, vruchtbaarheid en het evenwicht tussen oestrogeen en cortisol. In dit blog leest u hoe een tekort aan progesteron zich uit, wat de mogelijke oorzaken zijn, en hoe u via een functionele aanpak kunt werken aan herstel — zonder symptoombestrijding, maar met inzicht en regie.

Wat is progesteron eigenlijk?

Progesteron is een lichaamseigen hormoon dat rust brengt — op meerdere niveaus. Het heeft een kalmerende werking op het zenuwstelsel via het GABA-systeem, ondersteunt een diepe, herstellende slaap en helpt het lichaam tot rust te komen na stress. Daarnaast speelt het een belangrijke rol in de afstemming tussen het hormoonsysteem en de stressrespons. Bij chronische stress wordt progesteron namelijk vaak ingezet als grondstof voor cortisolproductie, waardoor er minder beschikbaar blijft voor andere functies. Tegelijkertijd zorgt aanhoudende stress vaak voor sympathische dominantie: het lichaam blijft in een staat van verhoogde alertheid, waardoor herstel, rust en hormonale balans onder druk komen te staan. Dit verklaart waarom langdurige stress zo’n directe impact kan hebben op de hormonale balans.

Het wordt vooral aangemaakt in de tweede helft van de cyclus — ná de eisprong — en is essentieel voor het opbouwen en behouden van het baarmoederslijmvlies, een stabiele stemming en een herstellend slaapritme. Daarnaast werkt het als tegenhanger van oestrogeen door de celdeling af te remmen en oestrogeenreceptoren deels te blokkeren. Ook buiten de voortplanting speelt het een belangrijke rol:

• Kalmering van het zenuwstelsel via het GABA-systeem en de modulatie van signaalstoffen
• Remming van laaggradige ontstekingen
• Bescherming van hart en hersenen
• Balans met oestrogeen (voorkomt oestrogeendominantie)
• Regulatie van de stress-as (HPA-as)
• Ondersteuning van innesteling en zwangerschapsbehoud

Progesteron is als de rem in een systeem dat anders voortdurend ‘aan’ blijft staan. Een tekort betekent vaak: geen rust meer kunnen vinden.

Waarom ontstaat een tekort aan progesteron?

Een progesterontekort komt zelden zomaar uit de lucht vallen. Het is vaak het gevolg van een diepere disbalans in het systeem. Binnen Functional Medicine kijken we altijd naar de onderliggende oorzaken:

1. Stress als roofdier van progesteron
Bij chronische stress verschuift de prioriteit naar overleving. Het lichaam zet alles in op de productie van cortisol. De voorloperhormonen die nodig zijn voor progesteron worden dan ‘gestolen’ voor de stressrespons. Dit mechanisme heet ook wel pregnenolone steal.

2. Een verstoorde of afwezige eisprong
Zonder eisprong geen progesteronproductie. Dat zien we bij PCOS, overtraining, ondergewicht, perimenopauze of schildklierproblemen.

3. Relatieve oestrogeendominantie of progesterontekort
Een progesterontekort hoeft niet absoluut te zijn; het kan ook relatief zijn ten opzichte van oestrogeen. Dit betekent dat zelfs bij normale oestrogeenwaarden de balans verstoord kan zijn doordat progesteron te laag is. Mogelijke oorzaken van deze disbalans zijn:

• Een verminderde afbraak van oestrogenen via lever en darmen
• Een verhoogde blootstelling aan xeno-oestrogenen (bijv. uit plastics, cosmetica)
• Een verhoogde oestrogeenproductie door insulineresistentie of overgewicht
• Een dalende progesteronproductie in de perimenopauze of door chronische stress

De verhouding tussen oestrogeen en progesteron is dus minstens zo belangrijk als de absolute waarde van elk hormoon afzonderlijk.

4. Verstoorde detoxificatie en darmflora
Oestrogeen wordt deels via de lever en darmen afgebroken. Als die route stagneert, kan dat indirect het progesteron onder druk zetten.

progesteron

Hoe herkent u een tekort aan progesteron?

Progesterontekort wordt niet altijd opgemerkt in regulier bloedonderzoek, zeker niet bij éénmalige metingen. De klachten zijn breed en variabel, maar vertonen vaak een patroon binnen de cyclus.

Typische klachten van A tot Z
• Angst of innerlijke onrust (vooral ‘s avonds of premenstrueel)
• Botontkalking
• Cyclusklachten – kortere of onregelmatige menstruatie
• Depressieve gevoelens – met name vóór de menstruatie
• Gespannen borsten
• Hoofdpijn/migraine – hormonaal gerelateerd
• Libidoverlies
• Menstruatieproblemen – pijnlijk, heftig, onregelmatig
• Nachtelijk zweten
• Piekeren, gejaagdheid
• PMS – stemmingsklachten in de luteale fase
• Slaapproblemen – moeilijk inslapen of vroeg wakker
• Vocht vasthouden (enkels, vingers etc.)
• Vruchtbaarheidsproblemen – moeizame innesteling of miskramen
• Zwangerschapsproblemen – moeite om zwanger te blijven

Progesteron, PMS en vruchtbaarheid: de cyclus als spiegel

PMS: een cyclisch alarmsignaal
PMS (premenstrueel syndroom) is meer dan wat stemmingswisselingen. Het is een cyclisch patroon van psychische én lichamelijke klachten die zich in de luteale fase manifesteren. Denk aan vermoeidheid, huilbuien, irritatie, prikkelbare borsten, somberheid, cravings. Vaak verdwijnt dit na de menstruatie weer. In veel gevallen speelt een tekort aan progesteron hierin een belangrijke rol.

Vruchtbaarheid en zwangerschap
Progesteron maakt de baarmoeder klaar voor innesteling en is essentieel voor het in stand houden van een vroege zwangerschap. Bij een tekort lukt innesteling soms niet, of ontstaat er een verhoogd risico op een miskraam. Ook de duur en kwaliteit van de luteale fase (de tweede helft van de cyclus), waarin progesteron dominant hoort te zijn is bepalend.

Hoe onderzoeken we dit bij DNA Care?

We gebruiken functionele diagnostiek om het hele hormonale systeem in kaart te brengen. Geen losse momentopname, maar een dynamisch beeld over de cyclus heen. Afhankelijk van de hulpvraag zetten we de volgende testen in:

Diepgaande intake gericht op levensstijl, klachtenpatroon en cyclus

• DUTCH-test (urine): een uitgebreide hormoonanalyse die inzicht geeft in het verloop en de verhouding van oestrogeen, progesteron, cortisol en DHEA gedurende de cyclus. Deze test laat niet alleen de absolute niveaus zien, maar ook hoe hormonen worden omgezet (metabolieten), hoe goed de methylatie verloopt, en hoe de stressas (HPA-as) functioneert. Ideaal voor het in kaart brengen van hormonale disbalans, oestrogeendominantie, verstoorde stressrespons of een tekort aan progesteron in de luteale fase.

• DNA Hormones onderzoek: een genetische analyse die inzicht geeft in de aanleg voor hormonale disbalans. Deze test kijkt naar genvarianten die van invloed zijn op de aanmaak, omzetting en afbraak van hormonen zoals oestrogeen en progesteron. Denk aan genen zoals COMT, CYP1B1, CYP3A4 en ESR1. Het onderzoek helpt verklaren waarom klachten ontstaan of blijven bestaan, ook wanneer bloedwaarden normaal lijken.

• Darm- en leverfunctieanalyse (Organix & GI-MAP): deze testen brengen zowel de microbiële balans als de spijsverteringscapaciteit, ontstekingsmarkers, darmbarrièrefunctie en leverbelasting in kaart. Ze helpen begrijpen of oestrogeen goed wordt uitgescheiden, of er sprake is van dysbiose of verhoogde doorlaatbaarheid, en of de lever zijn detoxificatiefunctie optimaal kan vervullen.

Zo ontstaat er inzicht in de samenhang tussen hormonen, leefstijl, stressbelasting, genetische aanleg en detoxcapaciteit — en daarmee ook handvatten voor gerichte interventie en duurzaam herstel.

Herstel is mogelijk – via de natuurlijke weg

De behandeling van een progesterontekort is vaak verrassend goed mogelijk zónder hormoontherapie. We werken systemisch, met aandacht voor oorzaak en context:

• Voeding die ontstekingen remt, oestrogeen ondersteunt en stabiliteit geeft
• Leefstijl die rust brengt in het zenuwstelsel
• Slaapherstel en ritmische regulatie
• Herstel van darmbarrière en microbiële balans
• Detoxificatieondersteuning via voeding, kruiden en suppletie
• Gerichte suppletie en fytotherapie op basis van testresultaten

Tot slot: hormonen spreken via het lichaam – als u goed leert luisteren

Wanneer de balans in het hormonale systeem verstoord raakt, laat het lichaam dat op allerlei manieren merken. Niet met woorden, maar met signalen: slaapproblemen, prikkelbaarheid, stemmingswisselingen, een onregelmatige cyclus of vruchtbaarheidsproblemen. Hormonen zijn misschien stil, maar hun disbalans is voelbaar.

Een functionele benadering vraagt om aandacht voor die signalen — niet om ze te onderdrukken, maar om ze te begrijpen. Om te zien waar het systeem ondersteuning nodig heeft, en wat het lichaam zelf al aangeeft. Bij DNA Care kijken we met u mee, vanuit inzicht, context en herstelvermogen.

Een tekort aan progesteron is een uitnodiging om dieper te kijken. Niet alleen naar de klacht, maar naar het systeem erachter. Bij DNA Care helpen we u dat systeem te begrijpen, te herstellen en opnieuw af te stemmen op wie u werkelijk bent.