Detoxgenen GST en GPX: hun rol bij ontgifting en overgevoeligheid

Wanneer uw detoxgenen GST en GPX uit balans raken, stapelen gifstoffen zich op en ontstaan overgevoeligheid, vermoeidheid en uiteenlopende klachten

De laatste jaren is er steeds meer bewustzijn ontstaan dat chemicaliën en andere kunstmatige stoffen niet alleen schadelijk voor het milieu zijn, maar ook voor ons lichaam. Deze stoffen hebben de neiging te stapelen en biologische processen in ons lichaam in de loop der tijd steeds verder te verstoren. Naarmate we meer ‘toxisch’ worden, worden de effecten merkbaar op onze hormonale huishouding, vruchtbaarheid en algehele gezondheid. Make-up en andere huidproducten met ingrediënten van natuurlijke oorsprong winnen dan ook snel aan populariteit en ook maken we steeds bewuster keuzes op het gebied van voeding. In de praktijk zien we hoe mensen doorgaans gezonder, vitaler, slanker en vruchtbaarder worden als ze kiezen voor natuurlijke alternatieven en pure, biologische voeding.

Iedere dag komt uw lichaam in aanraking met duizenden stoffen: via voeding, lucht, water, medicijnen, cosmetica en schoonmaakmiddelen. Ons lichaam beschikt over een ingenieus systeem om deze stoffen onschadelijk te maken en af te voeren: de detoxgenen. Wanneer dit systeem optimaal werkt, kan een groot deel van deze belasting worden verwerkt. Maar bij veel mensen functioneren detoxgenen — zoals GST en GPX — minder efficiënt. Hierdoor stapelen gifstoffen zich op en dat heeft gevolgen: van overgevoeligheid voor geuren en stoffen tot vermoeidheid, huidklachten of hormonale ontregeling.

Onderzoek heeft zelfs aangetoond dat er in het navelstrengbloed van pasgeborenen al honderden schadelijke stoffen aanwezig zijn, waaronder pesticiden en zware metalen. Blootstelling begint dus niet pas na de geboorte, maar al in de baarmoeder. Dit onderstreept hoe belangrijk een goed functionerend detoxsysteem is, niet alleen voor onze eigen gezondheid, maar ook voor die van de volgende generatie.

Functional Medicine laat zien dat deze klachten geen toeval zijn, maar signalen dat de ontgifting op genetisch niveau onder druk staat.

💡 Wanneer detoxgenen uit balans zijn, stapelen gifstoffen zich op en ontstaan klachten die vaak niet direct aan ontgifting worden gekoppeld.

Wat zijn detoxgenen?

Detoxgenen zijn genen die coderen voor enzymen die ons lichaam beschermen tegen schadelijke stoffen door ze onschadelijk te maken en veilig uit te scheiden. Tot de belangrijkste behoren:

• GST (Glutathion-S-Transferase): koppelt toxines aan glutathion zodat ze via urine of gal uitgescheiden kunnen worden.
• GPX (Glutathion-Peroxidase): neutraliseert waterstofperoxide en voorkomt oxidatieve stress.
• COMT (Catechol-O-Methyltransferase): breekt stresshormonen (dopamine, adrenaline) en oestrogeenmetabolieten af.
• CYP450-enzymen: zetten allerlei stoffen om in een vorm die verder verwerkt kan worden, waaronder medicijnen, cafeïne, alcohol en pesticiden.

Deze genen helpen bij de verwerking van xenobiotica (stoffen van buitenaf, zoals pesticiden, zware metalen, medicijnen en oplosmiddelen), maar ook van endogene afvalstoffen die ons lichaam zelf produceert tijdens stofwisseling, stress of laaggradige ontstekingen.

💡 Detoxgenen zoals GST, GPX, COMT en CYP450 bepalen in hoge mate hoe goed uw lichaam zichzelf kan beschermen tegen toxische belasting.

Hoe werkt het detoxproces?

Het detoxproces verloopt in twee fasen:

• Fase 1 (CYP450-enzymen): zetten stoffen om in wateroplosbare vormen, maar dit levert vaak tijdelijk zeer reactieve tussenproducten op.
• Fase 2 (o.a. GST, GPX, COMT): koppelt deze stoffen aan moleculen zoals glutathion of methylgroepen, waardoor ze onschadelijk worden en het lichaam ze kan uitscheiden via urine of gal.

Genetische varianten in deze genen bepalen hoe efficiënt iemand kan ontgiften. Bij een trager enzym stapelen toxines zich sneller op; bij een sneller enzym kan er juist een overmaat aan reactieve tussenproducten ontstaan. Beide situaties leggen druk op het lichaam en verhogen het risico op klachten en ziekte.

💡 Detoxgenen bepalen niet óf u kunt ontgiften, maar hóe efficiënt en in welk tempo uw lichaam dit kan doen.

Glutathion: de meester-antioxidant en belangrijkste beschermer tegen toxines

Glutathion is een kleine molecule die in vrijwel al onze cellen aanwezig is, met de hoogste concentratie in de lever. Het bestaat uit drie aminozuren (cysteïne, glycine en glutamine) en werkt als een cellulaire beschermlaag. Wat glutathion uniek maakt, is dat het meerdere essentiële functies combineert:

• Meester-antioxidant: vangt vrije radicalen weg en kan zichzelf regenereren.
• Detoxificatie: bindt aan toxines zoals zware metalen en pesticiden en maakt ze uitscheidbaar.
• DNA-bescherming: voorkomt mutaties door oxidatieve stress.
• Immuunmodulatie: balanceert het immuunsysteem tussen activeren en afremmen.

Er zijn vele factoren die een aanslag doen op de lichaamsvoorraden van glutathion, waaronder:
• Alcohol
• Chemicaliën waarmee we door de dag heen in contact komen (denk ook aan huidproducten)
• Drugsgebruik
• Infecties
• Medicatiegebruik
• Roken
• Sporten
• Straling
• Stress (fysiek, emotioneel, chemisch)
• Veroudering
• Vervuiling
• Verwondingen

In principe kan het lichaam zelf glutathion aanmaken uit de componenten waaruit het is opgebouwd, namelijk de aminozuren cysteïne, glutamine en glycine. De combinatie van leeftijd, stress en ongezonde voeding of ziekte kan ervoor zorgen dat het lichaam niet meer in staat is om voldoende hoeveelheden glutathion te produceren.

De intracellulaire bloedonderzoeken die wij inzetten laten vaak een deficiëntie zien. Deze glutathion deficiëntie leidt tot celbeschadiging en het verlies van het vermogen om optimaal te functioneren. Onze energie daalt en ontstekingen komen vaker voor. Ziekte ontstaat gemakkelijker en het biologische verouderingsproces van ons lichaam wordt versneld. Daarom staat herstel van glutathionstatus centraal in de behandeling — via voeding, leefstijl, darmgezondheid en waar nodig persoonlijk afgestemde suppletie.

💡 Glutathion is de meester-antioxidant en spil van ons detoxsysteem — zonder voldoende glutathion stokt de ontgifting.

Het GST-gen: de frontlinie van ontgifting

Het GST-gen (Glutathion-S-Transferase) behoort tot de belangrijkste detoxgenen van ons lichaam. Het codeert voor een enzym dat schadelijke stoffen bindt aan glutathion. Door deze koppeling worden toxines wateroplosbaar en kunnen ze veilig via urine of gal worden uitgescheiden.

Het GST-gen maakt het GST-enzym, dat als belangrijkste taak heeft het ontgiften middels het binden van toxische stoffen (gifstoffen) aan de stof glutathion, de voornaamste detoxverbinding in het lichaam. Glutathion is de belangrijkste lichaamseigen stof die het lichaam inzet om gifstoffen waar wij continu aan worden blootgesteld af te voeren. De gifstoffen die onschadelijk worden gemaakt worden ook wel xenobiotica genoemd. Hieronder vallen schadelijke verbindingen uit de omgeving, zoals pesticiden, herbiciden en zware metalen. Als deze stoffen niet via de urine worden uitgescheiden, beschadigen ze de lichaamseigen eiwitten en enzymen, de celmembranen en mitochondriën en uiteindelijk zelfs ons DNA.

💡 Het GST-gen vormt de eerste verdedigingslinie tegen toxines — een verstoorde werking leidt tot stapeling en brede gezondheidsklachten.

Wat GST bijzonder maakt, is dat het aan de frontlinie van onze verdediging staat:
• Het neutraliseert xenobiotica, zoals pesticiden, herbiciden, zware metalen en oplosmiddelen.
• Het beschermt tegen endogene toxines, bijproducten die ons lichaam zelf aanmaakt tijdens stress, infecties of ontstekingen.
• Het speelt een rol bij de afbraak van medicijnen en bij de bescherming tegen kankerverwekkende stoffen.

Wanneer het GST-gen minder goed functioneert — door genetische varianten of door uitputting van glutathion — blijven gifstoffen langer circuleren. Deze stapeling kan cellen beschadigen, oxidatieve stress versterken en ontstekingsprocessen activeren. Uiteindelijk kunnen zelfs DNA-schade en mitochondriale disfunctie optreden.

Welke symptomen horen bij problemen met het GST-gen?

• Angsten en depressie
• Astmatische klachten, niezen, tranende ogen
• Brain fog, concentratieproblemen, stemmingsstoornissen
• Hoge bloeddruk en verteringsproblemen
• Huidreacties zoals eczeem en netelroos
• Migraine en hoofdpijn
• Overgevoeligheid voor chemicaliën zoals parfum, rook en schoonmaakmiddelen
• Overgewicht of obesitas
• Vermoeidheid en een verhoogde kans op laaggradige ontstekingen

Het GPX-gen: bewaker tegen oxidatieve stress

Het GPX-gen (Glutathion-Peroxidase) codeert voor een enzym dat nauw samenwerkt met glutathion. De belangrijkste taak van dit enzym is het neutraliseren van waterstofperoxide, een bijproduct van stress en stofwisseling. In kleine hoeveelheden vervult waterstofperoxide nuttige signaalfuncties, maar een overschot leidt tot oxidatieve stress en celschade.

Het GPX-enzym bindt glutathion aan waterstofperoxide en zet dit om in onschuldig water, dat veilig kan worden uitgescheiden via de urine. Op die manier beschermt het celmembranen, mitochondriën en DNA tegen schade.

Wanneer het GPX-gen minder goed functioneert — door genetische varianten of door een tekort aan glutathion — kan het lichaam waterstofperoxide niet efficiënt neutraliseren. Hierdoor ontstaat een overschot dat de methylatieprocessen verstoort, ontstekingen bevordert en het biologische verouderingsproces versnelt.

💡 Het GPX-gen is een bewaker tegen oxidatieve stress — wanneer het tekortschiet, raken methylatie en celbalans verstoord.

Welke klachten duiden op een minder goed functionerend GPX-gen?

• Chronische vermoeidheid, ook bij voldoende slaap
• Geheugen- en concentratieproblemen
• Stemmingswisselingen, prikkelbaarheid, agressie
• Verminderde stressbestendigheid en meer burn-outklachten
• Vroeg grijs of wit haar (een uiting van oxidatieve stress)

Andere belangrijke detoxgenen

• COMT: regulator van stress en hormonen
Het COMT-gen (Catechol-O-Methyltransferase) speelt een cruciale rol bij de afbraak van catecholamines — dopamine, adrenaline en noradrenaline — en van oestrogeenmetabolieten. Dit maakt COMT tot een spil in zowel stressregulatie als hormonale balans.

Bij een trage COMT-variant worden deze stoffen langzaam afgebroken. Dit kan leiden tot overprikkeling, angst, slaapproblemen en een verhoogde gevoeligheid voor stress. De positieve keerzijde is gedrevenheid en toewijding.
Bij een snelle COMT-variant worden dopamine en oestrogeen juist té snel afgebroken, waardoor somberheid, motivatieverlies of hormonale tekorten kunnen ontstaan.

💡 COMT bepaalt hoe intens en hoe lang u stress of hormonen ervaart — van overprikkeling tot tekorten.

• CYP450: dirigenten van fase 1 detox
De CYP450-enzymen vormen een grote familie die betrokken is bij de eerste fase van detoxificatie. Ze verwerken een breed scala aan stoffen: medicijnen, cafeïne, alcohol, hormonen, pesticiden en meer.

Hun activiteit varieert sterk tussen individuen:
Bij een trage variant stapelen stoffen zich op en kan medicatie sterker of toxischer werken.
Bij een snelle variant ontstaan er juist veel reactieve tussenproducten, die alleen veilig zijn als fase 2-enzymen goed functioneren.

Deze delicate balans maakt duidelijk waarom mensen zo verschillend reageren op medicijnen, alcohol of omgevingsfactoren.

💡 CYP450-enzymen bepalen hoe snel gifstoffen, medicijnen en hormonen worden verwerkt — en hoe gevoelig u bent voor hun effecten.

Hoe komt detoxproblematiek tot uiting?

Wanneer detoxgenen minder efficiënt functioneren, laat het lichaam vaak subtiele maar hardnekkige signalen zien. Het gaat om klachten die vaak niet direct aan ontgifting worden gekoppeld en daardoor gemakkelijk onbegrepen blijven.

Veelvoorkomende aanwijzingen zijn:
• Hoofdpijn of migraine, soms in combinatie met huidreacties zoals eczeem of netelroos
• Hormonale klachten, zoals PMS, overgangsproblemen of vruchtbaarheidsproblemen
• Onverklaarbare gewichtstoename of moeite om af te vallen, ondanks gezonde voeding
• Overgevoeligheid voor geuren, parfum, schoonmaakmiddelen of andere chemicaliën
• Terugkerende ontstekingen of infecties, variërend van luchtwegen tot darmen
• Vermoeidheid die niet verdwijnt met voldoende slaap of rust

De (completere) lijst van aandoeningen die door onderzoeken met minder goed functionerende GST/GPX-genen in verband kan worden gebracht is lang:
• Angst
• Attaque
• Autisme
• Auto-immuunziekten, waaronder de ziekte van Hashimoto, de ziekte van Graves, reumatoïde artritis en multiple sclerose
• Beroerte
• Chronische infecties, zoals hepatitis, een schimmelallergie, Epstein-Barr, Heliobacter pylori en de ziekte van Lyme
• Colitis ulcerosa
• Depressie
• Diabetes
• De ziekte van Alzheimer
• De ziekte van Crohn
• De ziekte van Parkinson
• Eczeem
• Gehoorverlies
• Fybromyalgie
• Hart- en vaatziekten
• Homocysteïne-overschot
• Hypertensie
• Kanker
• Migraine
• Neuro-degeneratieve ziekten
• Makkelijk aankomen
• Obesitas
• Onvruchtbaarheid
• Psoriasis
• Psychische stoornissen, waaronder depressieve stoornis, bipolaire stoornis, schizofrenie en obsessief-compulsieve stoornis
• Verlies van zicht (progressieve verslechtering)
• Vermoeidheid
• Vroeg grijs worden
• Zwangerschapscomplicaties

💡 Niet elk probleem is zichtbaar in standaard bloedonderzoek — detoxgenen kunnen de ontbrekende schakel zijn.

Functional Medicine en epigenetische interventies: herstel en balans

Binnen Functional Medicine kijken we naar de onderliggende oorzaken van uw klachten en symptomen. Onze jarenlange ervaring en expertise op het gebied van Functional Medicine zetten we bij DNA Care in om uw gezondheid en vitaliteit te herwinnen.

Middels DNA-onderzoek brengen wij uw genetische blauwdruk zorgvuldig in kaart. Vervolgens zullen we middels aanvullend (bloed)onderzoek kijken in welke mate uw genen voor mogelijke klachten zorgen en of er inderdaad sprake is van deficiënties, ontgiftingsproblematiek en/of methylatieproblematiek. Die afwijkende markers kunnen we vervolgens middels specifieke interventies optimaliseren, waardoor het lichaam zich weer kan herstellen.

Er zijn diverse soorten GST-enzymen, die allemaal hun unieke taak hebben. Ze bevinden zich voornamelijk in de lever en het darmkanaal, maar uw microbioom (darmflora) heeft ook haar eigen GST-enzymen. Het microbioom speelt een belangrijke rol bij de uitscheiding van xenobiotica en beschermt tegen chemische en oxidatieve stress. Het microbioom zou beschouwd kunnen worden als de belangrijkste back-up van uw GST, dus de juiste verzorging en het gezond maken en houden van de lever- en darmen is een andere belangrijke pijler. Daartoe zetten we geavanceerd genetisch darmflora-onderzoek in, op basis waarvan we een gepersonaliseerd plan van aanpak maken voor uw algehele welzijn.

Bij ontgiftingsproblematiek richten we ons op:

• DNA-onderzoek: inzicht in uw GST-, GPX-, COMT- en CYP-varianten.
• Bloedonderzoek: status van glutathion, oxidatieve stress, methylatie.
• Darmonderzoek: de darmflora produceert eigen GST-enzymen en ondersteunt zo het detoxsysteem.
• Voeding en leefstijl: biologische voeding, vermijden van toxische belasting, stressreductie, slaap, beweging.
• Supplementen: kunnen zeer waardevol zijn, maar worden altijd persoonlijk afgestemd op bloedonderzoek en genetische aanleg.

💡 In Functional Medicine kijken we niet alleen naar uw genen, maar naar de wisselwerking tussen genen, leefstijl en omgeving.

Conclusie

Detoxgenen zoals GST, GPX, COMT en CYP bepalen hoe uw lichaam omgaat met de duizenden stoffen waaraan u dagelijks wordt blootgesteld. Wanneer deze genen goed functioneren, blijft u veerkrachtig, energiek en beschermd. Wanneer ze uit balans zijn, ontstaan overgevoeligheid, hormonale klachten, vermoeidheid en zelfs chronische ziekten.

Vijf belangrijkste inzichten over detoxgenen

Detoxgenen bepalen hoe efficiënt u gifstoffen afvoert
Variaties in GST, GPX, COMT en CYP450 beïnvloeden of toxines zich opstapelen of veilig uitgescheiden worden.
Glutathion is de spil van het systeem
Als “meester-antioxidant” beschermt glutathion tegen oxidatieve stress en ondersteunt het detox, DNA-bescherming en immuunbalans.
Het GST-gen vormt de eerste verdedigingslinie
Verstoring leidt tot ophoping van chemicaliën en toxines, met klachten zoals migraine, huidproblemen en overgevoeligheid voor geuren.
Het GPX-gen bewaakt tegen oxidatieve stress
Bij disfunctie kunnen vroegtijdig grijs haar, vermoeidheid, stemmingswisselingen en verminderde stressbestendigheid ontstaan.
Klachten zijn vaak “onzichtbaar” in standaardonderzoek
Overgevoeligheid, vermoeidheid of hormonale klachten kunnen wijzen op detoxproblemen, ook als reguliere bloedwaarden normaal zijn.

“Uw genen schrijven geen eindbestemming, maar geven richting. Hoe u ze verzorgt, voedt en ondersteunt, bepaalt uw gezondheid.”

Literatuur:
• Hayes JD et al. Glutathione transferases. Annu Rev Pharmacol Toxicol. 2005.
• Brigelius-Flohé R, Maiorino M. Glutathione peroxidases. Biochim Biophys Acta. 2013.
• Weinshilboum R et al. Methylation pharmacogenetics: COMT. Annu Rev Pharmacol Toxicol. 1999.
• Zanger UM, Schwab M. Cytochrome P450 enzymes in drug metabolism. Pharmacol Ther. 2013.

Maak een afspraak Stel een vraag