PCOS opnieuw bekeken: inzicht in de oorzaken en oplossingen

Intro: een functionele kijk op hormonen, insuline, stress, darmen en herstel van binnenuit

Polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS) is een van de meest voorkomende hormonale aandoeningen bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Toch wordt de diagnose vaak laat gesteld of onvoldoende verklaard. Veel vrouwen krijgen te horen dat hun klachten ‘erbij horen’, of krijgen standaardbehandelingen die de symptomen onderdrukken, maar niet de oorzaken aanpakken.

Binnen de visie van Functional Medicine kijken we anders. We zien PCOS niet als een op zichzelf staand hormoonprobleem, maar als een lichamelijk proces van ontregeling waarin meerdere systemen betrokken zijn: van insulinehuishouding en stress-as tot darmflora en epigenetische gevoeligheden. En het goede nieuws? Deze processen zijn beïnvloedbaar.

In dit blog nemen we u mee in:

• De vier functionele typen van PCOS en hun unieke kenmerken.
• De belangrijkste oorzaken: insulineresistentie, laaggradige ontstekingen, post-pil en chronische, multifactoriële stress.
• Hoe laboratoriumonderzoek de onderliggende disbalans in beeld brengt.
• Wat u zélf kunt doen via voeding, leefstijl, tijdelijke suppletie en Functional Medicine begeleiding.
• Waarom PCOS geen eindpunt hoeft te zijn, maar een startpunt voor herstel.

De vier vormen van PCOS: wat is uw type?

Om elk subtype goed te onderscheiden, maken we bij DNA Care gebruik van gerichte laboratoriumanalyses. Hieronder vindt u per subtype een overzicht van veelgebruikte biomarkers en diagnostische aanknopingspunten: PCOS uit zich bij iedereen anders. Door onderscheid te maken in vier veelvoorkomende vormen, kunnen we gerichter zoeken naar oorzaken én passende ondersteuning. Bij DNA Care gebruiken we daarbij gerichte laboratoriumanalyses om uw profiel in kaart te brengen. Hieronder vindt u per vorm de kenmerken en biomarkers. De gekozen behandelvorm vanuit Functional Medicine perspectief wordt individueel afgestemd.

1. Insulineresistente PCOS

• Kenmerken: gewichtstoename, honger, acne, verminderde ovulatie, vermoeidheid
→ Biomarkers: nuchtere insuline, HOMA-IR, HbA1c, SHBG (laag), leptine, C-peptide, homocysteïne

2. Post-pil PCOS

• Kenmerken: acne, uitblijvende cyclus na het stoppen met de pil (vooral bij drospirenon of cyproteron)
→ Biomarkers: LH/FSH-verhouding licht verhoogd, androsteendion mild verhoogd, vaak normale insuline

3. Inflammatoire PCOS

• Kenmerken: darmklachten, huidproblemen, PMS, stemmingswisselingen, verhoogde CRP
→ Biomarkers: CRP hs, zonuline, IgG-voedselreacties, darmflora (verhouding Firmicutes/Bacteroidetes), histamine, TNF-α

4. Adrenale PCOS

• Kenmerken: slank postuur, verhoogde DHEAS (met normale testosteron en androsteendion), stressgevoelig, vaak regelmatige cyclus
→ Biomarkers: DHEAS verhoogd, cortisol-dagcurve, ACTH, 17-OH-progesteron, HRV (hartcoherentie)

Deze bovengenoemde subtypes kunnen tevens gedeeltelijk overlappen. Een zorgvuldige intake en gerichte laboratoriumanalyse zijn essentieel om het juiste profiel te bepalen en te werken op basis van een geïndividualiseerd zorgplan op maat.

PCOS als systeemstoornis: insuline, stress, darmen en epigenetica

Hoewel PCOS zich vaak uit via hormonale klachten zoals acne, overbeharing of uitblijvende menstruaties, ligt de oorzaak meestal dieper. We zien PCOS steeds vaker als een uiting van verstoringen in meerdere lichaamssystemen die met elkaar in verbinding staan. Denk aan:
• Insulineresistentie, die de eierstokken stimuleert tot overproductie van androgenen en ovulatie belemmert
• Chronische stress, die via de HPA-as invloed uitoefent op hormoonaansturing, slaap, stemming en immuunbalans
• Laaggradige ontsteking (zoals verhoogde hs-CRP), die hormonale signalering en insulinegevoeligheid beïnvloedt
• Dysbiose in de darmen, die zorgt voor ontsteking, oestrogeendominantie en verminderde nutriëntenopname
• Epigenetische factoren, zoals blootstelling aan toxines of langdurige stress in de kindertijd, die genexpressie rond insuline- en hormoongevoeligheid beïnvloeden

Deze processen versterken elkaar en maken PCOS tot een systeemstoornis die om een integrale aanpak vraagt. Binnen DNA Care brengen we deze mechanismen zorgvuldig in kaart via laboratoriumonderzoek en maken we een therapeutisch plan van aanpak op maat: gericht op herstel van binnenuit, niet enkel op symptoombestrijding.

🔬 PCOS in het licht van recente wetenschap

De afgelopen jaren is er veel nieuw onderzoek verschenen dat onze kijk op PCOS verdiept en verfijnt. Waar vroeger vooral werd gekeken naar hormonale afwijkingen, begrijpen we nu dat het syndroom berust op een complex samenspel van metabole, neurologische, immunologische en epigenetische factoren.

Oxidatieve stress en mitochondriën
Vrouwen met PCOS blijken vaker een verhoogde oxidatieve belasting te hebben. Dit beïnvloedt niet alleen de eicelkwaliteit en het endometrium, maar ook de gevoeligheid voor insuline. Antioxidanten zoals co-enzym Q10, omega-3, NAC en melatonine zijn in toenemende mate onderwerp van onderzoek ter ondersteuning van mitochondriale functie en vruchtbaarheid.

Oxidatieve stress ontstaat bij een overmaat aan vrije radicalen en een tekort aan antioxidanten, zoals glutathion en Q10. Dit verstoort de energieproductie in de mitochondriën, wat cruciaal is voor de rijping van eicellen, hormonale signaaloverdracht en innesteling. Vrouwen met PCOS tonen in meerdere studies een verstoorde antioxidantcapaciteit en verhoogde markers van oxidatieve schade.

Microbioom en korte-keten vetzuren
Recente studies tonen dat bij vrouwen met PCOS de diversiteit van het microbioom vaak verminderd is. Verlies van gunstige bacteriën die korte-keten vetzuren (zoals butyraat) produceren, blijkt samen te hangen met verhoogde ontsteking en verminderde insulinegevoeligheid. Specifieke stammen, zoals Parabacteroides merdae, worden geassocieerd met zowel metabole klachten als verhoogd risico op miskraam.

PCOS gaat vaak gepaard met een verhoogde endotoxinebelasting via lipopolysacchariden (LPS). SCFA-producerende bacteriën zoals Faecalibacterium prausnitzii en Bifidobacterium zijn vaak verlaagd, met als gevolg darmpermeabiliteit en immuunactivatie.

Circadiaan ritme en hormoonbalans
Chronobiologie speelt een steeds grotere rol in de verklaring van hormonale ontregeling. Nachtwerk, verstoorde slaap en laat eten kunnen de LH-secretie, insulinegevoeligheid en cortisolbalans verstoren. Ritmeherstel — via ochtendlicht, vaste eetmomenten en schermreductie in de avond — blijkt een krachtige regulerende factor.

Vroegkinderlijk trauma en HPA-as
Vrouwen met PCOS rapporteren significant vaker een geschiedenis van ACE’s (Adverse Childhood Experiences). Deze vormen van vroegkinderlijk trauma kunnen leiden tot een blijvende overactivatie van de HPA-as, met verhoogde cortisol- en DHEAS-productie als gevolg. Deze inzichten onderstrepen het belang van stressregulatie en trauma-geïnformeerde begeleiding. Neuro-endocriene gevolgen van ACE’s omvatten overgevoeligheid van de amygdala, verstoorde cortisolcurve en verlaagde progesteron. Deze stressgeïnduceerde hormonale ontregeling draagt bij aan cyclusproblemen, stemmingsklachten en vermoeidheid.

Vruchtbaarheid en eicelkwaliteit: méér dan ovulatie alleen
Onderzoek toont aan dat vrouwen met PCOS vaker last hebben van oxidatieve stress en mitochondriale disfunctie, wat de kwaliteit van eicellen en het slijmvlies van de baarmoeder beïnvloedt.

Belangrijke inzichten:
• Vrije radicalen beschadigen eicelstructuren en beïnvloeden de rijping
• Tekorten aan antioxidanten zoals co-enzym Q10, NAC, omega-3 en melatonine verminderen de kans op succesvolle bevruchting
• Ondersteuning van mitochondriale functie is essentieel, zeker bij vrouwen >35 jaar of met een onvervulde kinderwens

Bij DNA Care stemmen we de supplementstrategie af op uw leeftijd, profiel en kinderwens. Soms zetten we specifieke laboratoriumtesten in om de oxidatieve belasting objectief te meten en gericht te behandelen.

Stress, trauma en de PCOS-as: de vergeten schakel
Een groeiend aantal studies bevestigt dat vrouwen met PCOS vaker te maken hebben gehad met vroegkinderlijke stress, trauma of emotionele disregulatie. Deze ervaringen kunnen leiden tot een chronisch geactiveerde HPA-as, met verhoogde cortisol en overmatige productie van DHEAS — een veelvoorkomende vorm van ‘adrenale PCOS’.

Daarnaast kan het autonome zenuwstelsel langdurig uit balans raken, met als gevolg:
• Darmklachten en verhoogde ontsteking
• Hormonale ontregeling (via hypothalamus en hypofyse)
• Moeite met cyclusherstel, zelfs bij goede voeding en suppletie

Daarom integreren we bij DNA Care – indien nodig – ook stressregulatie en trauma-geïnformeerde interventies in het behandeltraject. Denk aan EFT, ademwerk, polyvagaaltherapie of samenwerking met psychologen en lichaamsgerichte therapeuten. Want duurzame herstel vraagt ook om emotionele veiligheid en innerlijke veerkracht.

Slaap, ritme en PCOS: de rol van chronobiologie
De timing van onze slaap, voeding en activiteit heeft directe invloed op hormonale regulatie. Vrouwen met PCOS blijken vaak een verstoring te hebben in hun biologische klok of circadiane ritme, hetgeen leidt tot:
• Verminderde insulinegevoeligheid in de avond (kan zich uiten als hypoglycaemie en sterke behoefte aan eten voor de nacht)
• Ontregelde cortisol- en melatoninespiegels
• Verstoorde LH-secretie en verminderde ovulatie

Wat helpt?
• Vaste slaap- en eettijden (ook in het weekend)
• Blootstelling aan natuurlijk ochtendlicht
• Voldoende natuurlijke beweging in de natuur overdag
• Beperken van blauw licht en schermen (met name) in de avond
• Tijdrestrictief eten (bijv. binnen 10–12 uur)

Bij DNA Care besteden we in elk behandeltraject aandacht aan ritmeherstel, omdat hormonale balans zonder een stabiele klok nauwelijks mogelijk is.

Genetische kwetsbaarheid en epigenetische modulatie bij PCOS

Bij PCOS speelt niet alleen leefstijl een rol, maar ook genetische aanleg. DNA-onderzoek kan helpen verklaren waarom iemand gevoeliger is voor hormonale verstoringen, insulineresistentie, ontsteking of detoxproblemen. Daarnaast biedt het aanknopingspunten voor zeer gerichte, preventieve interventies.

Wanneer is genetische analyse zinvol bij PCOS?

• Wanneer er sprake is van familiale belasting (PCOS, subfertiliteit, diabetes type 2, obesitas, auto-immuniteit).
• Bij persisterende klachten ondanks gezonde leefstijl.
• In het kader van zwangerschapsvoorbereiding of IVF.
• Indien er behoefte is aan een diepgaand, volledig geïndividualiseerd zorgplan op maat.

Wat kunnen we met DNA-onderzoek voor u in kaart brengen?

• Methylatie en detoxificatie: MTHFR, COMT, CBS, GSTM1 → beïnvloeden oestrogeenmetabolisme, homocysteïne en stressgevoeligheid.
• Insuline- en glucosehuishouding: IRS1, TCF7L2 → invloed op gevoeligheid voor insulineresistentie en diabetes.
• Androgeenactiviteit en haargroei: CYP1A1, SRD5A2 → beïnvloeden omzetting van testosteron naar DHT (acne, haarverlies).
• Oestrogeenmetabolisme: CYP1B1, CYP3A4 → bepalen of iemand meer 2-OH, 4-OH of 16-OH oestrogenen aanmaakt (cyclus, kanker-risico).
• Inflammatie en oxidatieve stress: TNF-α, IL-6, SOD2 → indicatie voor de mate van gevoeligheid voor laaggradige ontstekingen en de antioxidantbehoefte.
• Chronotype en HPA-as: CLOCK, NR3C1 → meer inzicht in genetische componenten omtrent verstoring van het bioritme, cortisolgevoeligheid en stressreacties.

Waarom is dit relevant bij PCOS?

Genetische aanleg bepaalt niet alles, maar geeft wel richting:
• Waarom u reageert op koolhydraten, stress of voeding.
• Waarom suppletie (zoals inositol, NAC of folaat) bij de één goed werkt en bij de ander niet.
• Waar u moet beginnen om de hormonale verstoring in de kern aan te pakken.

Bij DNA Care integreren we DNA-profielen in de totale analyse, altijd in combinatie met leefstijl, laboratoriumuitslagen en klinische observatie.

Voor verwijzers: samenwerking met oog voor herstel én wetenschap

Bij DNA Care geloven we in samenwerking met artsen, gynaecologen, fertiliteitsklinieken, verloskundigen en paramedici. Onze aanpak is aanvullend en gebaseerd op de nieuwste inzichten in systeemgeneeskunde, endocrinologie, darmgezondheid en epigenetica.

Wij bieden onder andere:
• Uitgebreide hormonale en metabole labanalyses (inclusief insuline nuchter, SHBG, analyse van het microbioom en de HPA-as)
• Ondersteuning bij fertiliteitstrajecten (natuurlijk of via IVF/ICSI)
• Rapportage op verzoek aan de behandelend arts of therapeut
• Multidisciplinaire samenwerking binnen en buiten het medisch domein
• Heeft u een patiënt met PCOS, subfertiliteit of complexe hormonale klachten? Neem gerust contact op voor overleg of verwijzing.

Samengevat: PCOS vraagt om een integrale benadering

• PCOS is geen zuiver hormonaal probleem, maar een systeemstoornis waarbij insuline, stress, darmen en genregulatie samenwerken.
• Er bestaan vier functionele subtypes met verschillende oorzaken en behandelstrategieën.
• Herstel van vruchtbaarheid, cyclus en energie is mogelijk — mits u de juiste ingang kiest.
• Leefstijl, voeding, suppletie, stressregulatie en lever- en darmgezondheid zijn krachtige interventies, mits juist ingezet.
• Bij DNA Care werken we persoonlijk, wetenschappelijk onderbouwd en multidisciplinair.

Wilt u begrijpen wat uw lichaam nodig heeft om op een natuurlijke manier weer in balans te komen?

Bij DNA Care kijken we samen naar de mogelijke oorzaken van uw klachten en welke factoren herstel kunnen ondersteunen. U krijgt inzicht in uw PCOS-profiel én praktische handvatten voor de weg vooruit. Bij DNA Care combineren we gepersonaliseerde en betrokken zorg met wetenschappelijke diepgang. Samen brengen we uw hormonale, metabole en emotionele balans in kaart — en werken we gefaseerd aan herstel van binnenuit. Maak een afspraak voor een intake (anamnese) of neem contact met ons op voor meer informatie.

Maak een afspraak Stel een vraag